با گسترش فعاليت پزشکان قلابي در شبکه‌هاي اجتماعي، به ويژه اينستاگرام، سلامت عمومي جامعه بيش از پيش در معرض تهديد قرار گرفته است. نسخه‌هاي نادرست و درمان‌هاي غيرعلمي که توسط اين افراد ارائه مي‌شود، مي‌تواند عواقب جبران‌ناپذيري براي بيماران و سلامت عمومي داشته باشد.
به گزارش هفت چشمه به نقل از شبکه اطلاع رساني راه دانا؛ در دوران ديجيتال کنوني، فضاي مجازي به ويژه شبکه‌هاي اجتماعي نظير اينستاگرام تبديل به بستري شده است که در آن هزاران نفر از افراد ناآگاه يا سودجو به ترويج روش‌هاي درماني غيرعلمي و گاهي خطرناک مي‌پردازند؛ تجويزهايي که در قالب پست‌هاي تبليغاتي، ويديوهاي آموزشي يا نظرات شخصي منتشر مي‌شوند، نه تنها آسيب‌هايي به سلامت افراد وارد مي‌کنند، بلکه گاهي باعث اختلالات جدي در فرآيندهاي تشخيص و درمان بيماري‌ها مي‌شوند.
از مهم‌ترين مشکلاتي که امروزه در فضاي مجازي با آن مواجه هستيم، فعاليت پزشک‌نماهايي است که بدون هيچ‌گونه صلاحيت علمي يا مجوز حرفه‌اي به تجويز دارو و درمان بيماري‌ها مي‌پردازند. اين پزشک‌نماها معمولاً با استفاده از ترفندهاي جذاب و گمراه‌کننده، فالوئرهاي زيادي جذب کرده و از اين طريق به تبليغ داروها و محصولات خود مي‌پردازند. در بسياري از موارد، اين افراد براي جلب توجه مخاطب و افزايش فالوئر، بدون توجه به عواقب کارشان، اطلاعات غلطي در خصوص درمان بيماري‌ها منتشر مي‌کنند.
يک نمونه واضح از فعاليت‌هاي خطرناک پزشک‌نماها در دوران اپيدمي کرونا مشاهده شد؛ در اين دوران، برخي از افراد بدون هيچ‌گونه تخصصي به تبليغ درمان‌هاي غيرعلمي براي مقابله با ويروس کرونا پرداختند و در نتيجه، بسياري از افراد به اين توصيه‌ها عمل کرده و جان خود را به خطر انداختند. به طور مشابه، اين افراد در حال حاضر به تبليغ داروهاي گياهي و رژيم‌هاي غذايي غيرعلمي مي‌پردازند که ممکن است در کوتاه‌مدت اثرات مطلوبي به نظر برسد، اما در بلندمدت خطرات جدي براي سلامتي به همراه دارد.
يکي از دلايل اصلي تمايل افراد به استفاده از نسخه‌هاي اينستاگرامي و اعتماد به پزشک‌نماها، دسترسي سريع و آسان به اطلاعات است. فضاي مجازي اين امکان را براي کاربران فراهم کرده است که تنها با يک جستجوي ساده، به انواع توصيه‌هاي پزشکي و درماني دست يابند. از سوي ديگر، با توجه به هزينه‌هاي بالاي خدمات پزشکي و طولاني بودن صف‌هاي انتظار براي مراجعه به پزشکان متخصص، بسياري از افراد به دنبال راه‌هاي سريع و ارزان‌تر براي درمان مشکلات خود مي‌گردند.
علاوه بر اين، يکي از عوامل مؤثر در گرايش به پزشک‌نماها، تبليغات جذاب و اغواکننده‌اي است که اين افراد در فضاي مجازي ارائه مي‌دهند. اين تبليغات اغلب به صورت تجربي و با تاکيد بر نتايج فوري و معجزه‌آسا عرضه مي‌شوند، که مخاطب را به راحتي فريب مي‌دهند. در بسياري از موارد، اين پزشک‌نماها خود را به عنوان افراد خيرخواه و آگاه معرفي مي‌کنند و اين امر باعث مي‌شود که افراد از مراجعه به پزشکان متخصص و معتبر خودداري کنند.
آسيب‌هاي فعاليت پزشک‌نماها
آسيب‌هاي پزشکي و سلامت: يکي از مهم‌ترين آسيب‌هاي ناشي از فعاليت پزشک‌نماها، تأخير در تشخيص بيماري‌هاست. بسياري از افراد به دليل اينکه به توصيه‌هاي غيرعلمي اين افراد اعتماد کرده‌اند، از مراجعه به پزشکان متخصص و انجام آزمايشات ضروري خودداري مي‌کنند. اين تأخير در تشخيص مي‌تواند به از دست رفتن زمان طلايي درمان و پيشرفت بيماري‌ها منجر شود. در برخي موارد، اين تأخير حتي مي‌تواند به قيمت از دست دادن جان فرد تمام شود، به ويژه در بيماري‌هايي مانند سرطان‌ها که در مراحل ابتدايي به راحتي قابل درمان هستند.
آسيب‌هاي رواني و اجتماعي: علاوه بر آسيب‌هاي جسمي، توصيه‌هاي غيرعلمي پزشک‌نماها مي‌توانند آسيب‌هاي رواني و اجتماعي نيز به همراه داشته باشند. هنگامي که افراد به درمان‌هاي غيرمعتبر و ناکارآمد اعتماد مي‌کنند و نتيجه‌اي نمي‌بينند، ممکن است احساس نااميدي و يأس کرده و سلامت رواني آن‌ها آسيب ببيند. همچنين، اين پديده مي‌تواند باعث ترويج فرهنگ تقلب و اعتماد به اظهارات غيرعلمي در جامعه شود و در نهايت اعتماد عمومي به علم و متخصصان کاهش يابد.
سودجويي اقتصادي: در بسياري از موارد، پزشک‌نماها از بيماري و درمان مشکلات افراد به عنوان يک ابزار براي کسب درآمد استفاده مي‌کنند. اين افراد با تبليغ محصولات و داروهاي خود در فضاي مجازي، نه تنها سلامت مردم را به خطر مي‌اندازند بلکه از اين طريق به سودهاي کلاني دست مي‌يابند. متاسفانه اين روند در حال گسترش است و بسياري از شرکت‌هاي دارويي و بهداشتي بدون هيچ‌گونه نظارت و مسئوليتي محصولات خود را از طريق اين بلاگرها تبليغ مي‌کنند.
راهکارها و پيشنهادات براي مقابله با پزشک‌نماها
براي مقابله با فعاليت پزشک‌نماها و کاهش تأثيرات منفي آن‌ها در فضاي مجازي، نياز به اقدامات چندجانبه از سوي نهادهاي مختلف است:
آموزش سواد رسانه‌اي
وزارت بهداشت بايد با همکاري با ديگر نهادهاي آموزشي و رسانه‌اي، برنامه‌هاي آموزشي براي ارتقاي سواد رسانه‌اي و سلامت ديجيتال در جامعه راه‌اندازي کند. اين آموزش‌ها مي‌توانند به مردم کمک کنند تا تفاوت بين اطلاعات علمي و غيرعلمي را شناسايي کنند و از پيروي از توصيه‌هاي نادرست و خطرناک جلوگيري کنند.
نظارت قانوني و قانوني شدن فعاليت‌ها
ايجاد قوانيني که نظارت بر فعاليت‌هاي پزشک‌نماها و بلاگرهاي حوزه سلامت را امکان‌پذير کند، مي‌تواند گامي مؤثر در کاهش اين پديده باشد. اين قوانين بايد به گونه‌اي طراحي شوند که هم از آزادي بيان و دسترسي آزاد به اطلاعات حمايت کنند و هم جلوي سوءاستفاده از اين فضا را بگيرند.
حمايت از پزشکان و متخصصان معتبر
حمايت از پزشکان و متخصصان معتبر و فراهم کردن بسترهاي مناسب براي مشاوره آنلاين با آن‌ها مي‌تواند باعث شود که افراد کمتر به سراغ تجويزهاي غيرعلمي بروند. وزارت بهداشت بايد راهکارهايي براي تسهيل دسترسي به پزشکان متخصص و ارتقاي کيفيت خدمات آنلاين پزشکي ارائه دهد.
به گزارش دانا؛ فضاي مجازي در حال حاضر به يک معضل جدي براي سلامت جامعه تبديل شده است؛ پزشک‌نماها با بهره‌برداري از ضعف‌هاي موجود در سيستم نظارتي و سواد رسانه‌اي، سلامت افراد را به خطر مي‌اندازند و در بسياري از موارد باعث به خطر افتادن جان افراد مي‌شوند. با اين حال، اقدامات قانوني و آموزش‌هاي صحيح مي‌توانند اين پديده را کنترل کرده و از گسترش آن جلوگيري کنند.