به گزارش هفت چشمه به نقل از شبکه اطلاع رساني راه دانا؛ حضور 12 ميليون نفر در تهران در کنار خدماتي که در حوزه هاي شهري و اقتصادي مي طلبد، نيازمند نگاه ويژه در بخش آسيب هاي اجتماعي است.
شهرداري ها معمولا داراي کارويژه هاي متنوعي هستند از جمله فرهنگي و اجتماعي. در کنار خدمات رساني در حوزه هاي عمراني، حمل و نقل، جمع آوري زباله، تميز کردن شهر، فضاي سبز و ... يکي از عمده کارهاي شهرداري ها در جهان خدمات اجتماعي است. در برخي از کشورهاي پيشرفته، شهرداري به عنوان حکومت محلي، فرمانده اصلي در شهر براي ارائه خدمات اجمتاعي به ساير شهروندان است. شهرداري تهران نيز در سال هاي اخير به دنبال آن بوده تا در کنار ساير سازمان ها و نهادها نقشي در ارائه اين خدمات از جمله در مبارزه با آسيب هاي اجتماعي داشته باشد. بر همين اساس سازمان خدمات اجتماعي شهرداري تشکيل شد تا به نحو احسن اين وظيفه را ساماندهي کند.
پيش از آنکه وارد اقدامات صورت گرفته در سال هاي گذشته شويم. مروري داريم بر اظهارات رضا قديمي، مديرعامل سابق سازمان خدمات اجتماعي در جلسه توديع خود در اواخر اسفندماه سال گذشته که در اين اظهارات نحوه تعامل شهردار جديد را با آسيب هاي اجتماعي بيان کرد.
وي از نامهرباني ها و بي توجهي مديريت جديد شهري از جمله محمدعلي نجفي و اعضاي شوراي شهر با اين سازمان و موضوع آسيب هاي اجتماعي گفت. در حاليکه نجفي يکي از عمده ترين برنامه هايش را توجه به امور اجتماعي و فرهنگي اعلام کرده بود ولي کمترين تلاشي در ماههاي گذشته در اين راستا نداشته است.
قديمي درباره عدم توجه نجفي به کودکان کار مي گويد: « اينکه سه هزار کودک کار و آسيب ديده بدسرپرست در مراکز پرتو متعلق به شهرداري به جهت پيشگيري از آسيب‌هاي بيشتر و توانمندسازي‌شان مورد حمايت هستند و خدمات آموزشي بهداشتي درماني و مددکاري مي‌گيرند مهم نيست، چرا که اگر اهميت داشت لااقل يک وقت، يک ساعته‌اي را مي‌گذاشتند براي يک بازديد از اينگونه مراکز، قرار شد به مناسبت روز جهاني کودک براي کودکان محروم شهر که طعمي از شادي را تحربه نکردند به کمک خيرين جشني برگزار کنيم، شايد که بتوانيم چند ساعت هم که شده آنها را از فضاي غمبار زندگي‌شان بيرون بياوريم و طعم شادي را بچشند، چندين و چند مکاتبه با دفتر شهردار انجام داديم که وقتي بگذارند که در دفترشان بچه‌هاي کار حضور پيدا کنند و رسما از شهردار شهرشان دعوت کنند که به جشن آنها بيايند، فرصت نبود و نشد. نه براي دريافت دعوتنامه و نه براي حضور در چند دقيقه‌اي در جشن.»
مديرعامل سابق خدمات اجتماعي درباره مرکز بهاران نيز نکته جالبي عنوان کرده بود:« در حوزه کاهش مصرف مواد مخدر و رسيدگي به وضعيت معتادان متجاهر صرفا آن بخشش قابل توجه مسئولين قرار گرفت که دروغ بزرگ واگذاري بهاران به مجموعه‌اي خاص سر زبان‌ها قرار گرفت، اولين روزهاي روي کار آمدن اعضاء شورا و اولين نهادي واگذار شده اولين مکاتبه شهردار با سازمان خدمات اجتماعي سوال در خصوص نحوه واگذاري ساختمان‌هاي بهاران بود، وقتي بر اساس بازديدها و بررسي‌هاي چندگانه متوجه شدند که خبر واگذاري از اصل يک دروغ بزرگ بوده ديگر بهاران و وضعيت آن برايشان اهميت نداشت، هيچکس نپرسيد در بهاران چه کاري انجام مي‌شود.»
به هر حال آنچه مشخص است بي توجهي به آسيب هاي اجتماعي که مورد تاکيد مقامات عالي کشور نيز هست، تبعات سنگيني در پي خواهد داشت و مي تواند همچون ويروسي خطرناک بدون مراقبت افزايش يابد و جامعه را بيش از گذشته از يک زندگي خوب اجتماعي دور نگاه دارد.
شهرداري سابق در زمينه آسيب هاي اجتماعي چه کرد؟
در آمارها و گزارش هاي متعددي که از سوي نهادها و سازمان هاي مختلف از جمله وزارت کشور، وزارت کار و رفاه اجتماعي، سازمان بهزيستي و مرکز آمار ارائه مي شود، معضلات اجتماعي به سطح هشدار آميزي در کشور رسيده و عدم توجه به سامان بخشي و سياستگذاري هاي کوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت، کشور را در بحران اجتماعي غيرقابل اجتنابي در آينده اي نه چندان دور فرو خواهد برد.
يکي از دلايل عمده اي که براي افزايش آسيب پذيري هاي اجتماتي عنوان مي شود به مشکلات اقتصادي و معيشتي ادامه دار بازمي گردد که هر ساله به تعداد آسيب پذيران افزوده مي شود. بيشتر اين آسيب ديدگان اجتماعي نيز از قشر ضعيف اقتصادي جامعه هستند که پس از ورود به مرحله خطرناک معضلات اجتماعي مانند اعتياد، طلاق و بي خانماني، توان بازگشت به شرايط عادي را ندارند و نيازمند کمک هاي اجتماعي از سوي حکومت اند.
بي دليل نيست که پس از رسانه اي شدن بخشي از معضلات اجتماعي نظير کارتن خوابي يا گورخوابي برخي از معتادان در گورستان نصيرآباد، بحث آسيب هاي اجتماعي به بحث روز سياستمدارن و نهادهاي سياسي تبديل مي شود؛ چرا که افزايش اين آسيب ها و سريز شدن آنها در حواشي شهرهاي بزرگ، نگاه ها را به سرعت به خود جلب مي کند اما اين تمرکز موقتي بر اين آسيب ها هرگز نمي تواند به حل ريشه اي ان کمک کند.
براساس گزارشي که وزيرکشور دولت تدبير و اميد در خردادماه سال 95 در زمينه آمار معضلات اجتماعي به مجلس شوراي اسلامي ارائه داد، "امروز حدود 11 ميليون نفر حاشيه‌نشين در کشور وجود دارد که معادل با 3 ميليون نفر حاشيه‌نشين در شهرهاي تهران، مشهد و اهواز متمرکز هستند. حدود 2700 محل حاشيه‌نشيني داريم که با توجه به ويژگي هاي آن نياز است که خدمات بيشتري به آنها ارائه شود. امروز 3 ميليون و 500 هزار نفر بيکار در کشور داريم که توزيع آن در کشور نرمال نيست، به گونه‌اي که امروزه مناطقي وجود دارند که بيش از 60 درصد بيکاري در آن متمرکز است. در حال حاضر يک و نيم ميليون نفر معتاد در کشور زندگي مي کنند که اعتياد آنها از مواد سنتي به سمت مواد صنعتي و پرخطر رفته است. عامل 50 درصد از طلاق ها هم اعتياد مي باشد. حدود 2.5 ميليون نفر زن سرپرست خانوار در کشور زندگي مي کنند. متأسفانه 36 درصد از ازدواج ها منجر به طلاق مي شود. سالي 600 هزار نفر عازم زندان ها مي شوند که از اين تعداد 200 هزار نفر در زندان ها باقي مي مانند."
علاوه براين آمارها بايد از دو ميليون کودک کار و افزايش تعداد زنان خياباني و فروش کليه نيز سخن گفت که ارتباط مستقيم با مشکلات اقتصادي دارند. اين آسيب ها و معضلات در تهران با جمعيت بيش از 12 ميليون نفري بيشتر از شهرهاي ديگر است و برهمين اساس مي بايست نگاه ويژه اي به اين شهر داشت. کمبود امکانات براي پوشش کامل مددجويان از سوي سازمان ها و نهادهايي مانند بهزيستي و کميته امداد امام خميني(ره)؛ باعث شد تا شهرداري تهران به صورت جدي تري به بحث ساماندهي معضلات اجتماعي ورود کند. ورودي که در سال هاي اخير با ابتکارات بسيار خوبي همراه گشته و توانسته الگوي مناسبي را براي فراگيري خدمات ارائه دهد. بخشي از اين اقدامات به صورت موقتي و عمده اي از فعاليت ها نيز با رويکرد بلندمدت سياستگذاري شده اند.
گرمخانه يا مددسرا که از سال 1385 در سطح شهر تهران به صورت جدي و با تاسيس مددسراي خاوران و تجهيز آن وارد فاز عملياتي شد؛ توانسته صدها کارتن خواب و مددجو را از سطح شهر و به ويژه در روزهاي سرد تهران، ساماندهي کند. در حال حاضر تهران 19 گرمخانه در مناطق مختلف دارد که يکي از آنها مخصوص بانوان است. در کنار اين اقدام، شاهد راه اندازي مددسراها با جامعه آماري مربوط به افراد معلول و ناتوان( اعم از جسمي و ذهني) بي سرپرست، مجهوال الهويه، در راه مانده، گمشده، متواري، افراد نيازمند غير حرفه اي، متکديان و ولگردان حرفه اي هستيم که نگهداري موقت آنها را در دستور کار دارد. کودکان کار نيز در بحث خدمات رساني شهرداري سابق بي نصيب نيستند و در مراکز پرتو، ساماندهي کودکان در معرض آسيب و آسيب ديده اجتماعي شهر تهران با جامعه هدف کودکان کار و خيابان تحت پوشش موسسات غير دولتي مدنظر قرار گرفته است.
28 مرکز بهاران نيز براي توانمندسازي، آموزش، حرفه آموزي، مهارت آموزي و در نهايت بازگشت معتادين و آسيب ديدگان اجتماعي به چرخه زندگي سالم، اجتماعي و ارائه خدمات بهداشتي، درماني و رفاهي از طريق اصلاح رفتار از سال 1385 به مرور راه اندازي شده اند که معتادان متجاهر پس از رهايي اوليه از بند اعتياد براي بازپروري به اين مراکز اعزام مي شوند تا زمينه بازگشت مجدد آنها به جامعه به صورت زيرساختي ايجاد شود. همچنين براي زنان سرپرست خانوار 200 مراکز مهارت آموزي کوثر راه اندزاي شده اند که مشاوره و مددکاري برنامه ريزي درراستاي خدمات آموزشي، خدمات اشتغال، خدمات حمايتي درراستاي توانمندسازي زنان سرپرست خانوار را براي آنها در دستور کار قرار دارد.
با نگاهي به فعاليت هاي گسترده اي که شهرداري سابق تهران براي کمک به مددجويان آسيب هاي اجتماعي در حوزه کارآفريني، کودکان کار، بازپروري معتادان، ايجاد سرپناه براي بي خانمان ها و زنان سرپرست خانوار و ... تدارک ديده است، مي توان اذعان کرد که اين اقدامات تا حدودي توانسته بخشي از معضلات مربوط به آسيب پذيري هاي اجتماعي را کاهش دهد تا شهروندان در بخش عريان شهر، کمتر شاهد نابساماني هاي مربوط به اين افراد باشند. هرچند تا رسيدن به اهداف ايده آل و آرماني فاصله بسياري باقي مانده تا کشور از مرز ورود به بحران هاي اجتماعي دور شود اما با وجود ادامه رکود اقتصادي و ادامه دار بودن مشکلات اقتصادي و معيشتي، نمي توان نسبت به آسيب ديدگان اجتماعي بي تفاوت بود و آنها را به حال خود واگذار گذاشت.