از نظر جمهوري اسلامي توافق ژنو روز گذشته براي پنجمين بار از سوي يکي از طرفين يعني ايالات متحده آمريکا به صراحت زيرپاگذاشته شده است. اما سوال مهم اينجاست که چگونه بايد به اين نقض توافق از سوي طرف آمريکايي پاسخ داد؟
به گزارش
هفت چشمه، دولت آمريکا علي رغم تعهدات خود در برنامه اقدام ژنو (
JPOA) مبني بر «عدم اعمال تحريم جديد مرتبط با برنامه هسته اي عليه ايران»، روز گذشته بيش از 30 فرد و شرکت ايراني را تحريم کرد که در ميان آنها نام افرادي به چشم مي خورد که دقيقا به «دليل کمک به برنامه هسته اي ايران» تحريم شده اند.
بر اساس آنچه که در بيانيه مطبوعاتي وزارت خزانه داري آمريکا آمده(1)، آقايان محمد جواد ايماني راد و آرمان ايماني راد از مديران شرکت آلومينات به اتهام تامين توليدات آلومينيومي براي صنعت هسته اي ايران در ليست تحريم قرار گرفته اند.
آذرماه سال گذشته پس از آنکه آمريکا براي اولين بار تعهدات خود در توافق ژنو را نقض و 18 فرد و شرکت ايراني مرتبط با برنامه هسته اي را تحريم کرد، کساني در داخل کشور مدعي شدند آمريکا تحريم جديدي عليه ايران تصويب نکرده و آنچه انجام شده، اجراي قوانين تحريمي است که پيشتر تصويب شده است. ما در همان ايام طي يادداشتي تفصيلي (2)، ضمن تشريح سيستم اعمال تحريم وزارتين خزانه داري و بازرگاني آمريکا، و همچنين تحليل عبارات به کار رفته در توافق ژنو، استدلال کرديم که اقدام واشنگتن مصداق «اعمال تحريم جديد» و ناقض توافق ژنو است. به هر صورت واکنشي از سوي وزارت محترم خارجه مشاهد نشد، اين روند اعمال تحريم هاي جديد نيز متوقف نشد و علي رغم اينکه برخي اعضاي 5+1 نيز بر «جديد بودن تحريم ها» تاکيد داشتند(3)، آمريکا با اين ادعا که تحريم ها مربوط به قوانين قبلي هستند، هر از چندگاهي افراد و شرکت هاي جديدي را تحريم کرد. شايد سکوت مسئولان ذيربط بود که باعث شد نهايتا رهبر معظم انقلاب که به دقت پيگير روند و نتايج مذاکرات هستند، حجت را برهمگان تمام کرده و علنا تاکيد
فرمايند
«آمريکايي‌ها نه تنها دشمني‌ها را کم نکردند بلکه تحريم ها را هم افزايش دادند! البته مي‌گويند اين تحريم‌ها، جديد نيست اما در واقع جديد است و مذاکره در زمينه تحريم هم، فايده‌اي نداشته است».(4)
مهم ترين دستاورد توافق ژنو، بارها و بارها از سوي مسئولان محترم ذي ربط توقف تحريم ها عليه کشورمان خوانده شده است. اما به وضوح مشاهده مي شود که تعهدات آمريکا درباره تحريم، صرفا به تحريم هاي هسته اي محدود شده و همين تعهد محدود نيز زير پا گذاشته مي شود. در اين ميان، راه حل عقلاني قطعا اين نيست که تهران نيز دست به اقدام متقابل زده و همه تعهدات خود در برنامه اقدام ژنو را زيرپا بگذارد. اما سکوت و بي اعتنايي نسبت به نقض تعهد نيز عقلايي نيست. لذا؛
اولين اقدامي که از وزارت محترم خارجه انتظار مي رود، اعتراض رسمي به نقض توافق ژنو است که متاسفانه تاکنون و طي 5 دور تحريم «پسا توافق ژنو» صورت نگرفته است. با چنين اعتراضي، حداقل اين توهم آمريکا که توافق ژنو، چيزي بيش از «تعهد يکجانبه ايران» نيست، خواهد شکست. ديگر طرف هاي توافق وادار به واکنش خواهند شد. قدرت چانه زني ايران نيز در مذاکرات افزايش خواهد يافت؛ بدين معني که با استناد به نقض توافق ژنو، تهران مي تواند بگويد به ديگر تعهدات واشنگتن نيز اعتماد نداشته و ضمانت هاي عيني تر براي عملي شدن تعهدات لازم دارد. سکوت ايران، حتي اگر کشوري چون روسيه به نقض توافق اعتراض کند، به معني آن است که تهران نسبت به ادامه شرايط کنوني رضايت دارد.
دومين اقدام، به عزيزان مذاکره کننده مربوط مي شود و آن، بازنگري اين دوستان در تعريف خود از طرف مذاکره يعني «دشمن» است. تاکنون اگر تصور مي شد طرف مقابل دشمن بالذات نيست و يا اينکه مي شود با ديپلماسي گره ها را گشود و کدورت ها را رفع کرد و با خنده و شوخي مسائل فيمابين را حل و فصل نمود، هم اکنون اين باور بايد در ذهن دوستان تقويت شده باشد که «آمريکا دشمن جمهوري اسلامي ايران است»، «دشمني دشمن يک واقعيت است» و «نمي توان و نبايد به او اعتماد کرد». اگر اين بازتعريف به درستي صورت گيرد، مي تواند اثر خود را در مذاکره بر سر توافق جامع گذاشته و خسران توافق ژنو را جبران کند. اگر يک بار ديگر متن توافق ژنو و روند اجراي آن را از نظر بگذرانيم خواهيم ديد که ايران اقداماتي نقد در مقابل وعده هايي نسيه و بي ضمانت را تعهد کرده است. توقف غني سازي 20 درصد، رقيق سازي اورانيوم 20 درصد موجودي، عدم ايجاد محل جديد غني سازي، عدم بازفرآوري و يا ساخت تاسيسات مرتبط، گسترش نظارت هاي آژانس و... همه و همه اقدامات عيني و نقد ايران بود که در مقابل يک سري وعده هاي نسيه تعهد شد؛ وعده هايي که گوشه کوچکي از آنها (آزادسازي 4.2 ميليارد دلار دارايي هاي خود ايران) آنهم بر خلاف شکلي که طرف ايراني انتظارش را داشت (رسيدن به پول نقد)، عملي شد و آنچه براي ايران مهم بود (توقف تحريم ها) روي کاغذ ماند. لذا انتظار مي رود اگر توافق جامعي در کار باشد (هر چند راقم اين سطور به جد معتقد است طرف غربي با توافق ژنو به همه خواسته هاي خود رسيده و توافق جامعي در کار نخواهد بود؛ نهايتا پيشنهاد خواهند داد که هر دو طرف در همين مرحله اصطلاحا
PAUSE کنند)، مسئولان ما به وعده هاي نسيه طرف مقابل دل خوش نکنند. در مقابل هر گام عيني و ملموس، گام عيني و ملموس طرف مقابل را مطالبه کنند. بايد بدانيم که گام هاي دو طرف اگر متناسب نباشند، نمي توان در آينده جبران مافات کرد. توقف غني سازي 20 درصد، گسترش بازرسي هاي آژانس و ديگر تعهداتي که ذکرشان رفت، معتبرترين سند اعتمادسازي بود که ثابت مي کرد ايران دنبال سلاح نيست و لذا در مقابل، همه تحريم هاي مرتبط با اين اتهام نادرست بايد لغو مي شد.
اينکه نظام بين الملل را آنارشيک خوانده اند، علتش همين است! هيچ مرجع عالي و قدرت فائقه اي نيست که بتوان براي احقاق حق خود به آن مراجعه کرد. هيچ جايي وجود ندارد که وزارت خارجه نقض توافق ژنو را به آنجا گزارش کند و حکم محکوميت آمريکا را بگيرد. شايد علت سکوت و بعضا توجيه! تحريم هاي اخير آمريکا توسط برخي عزيزان نيز همين است.
اين جملات را هزاران بار بايد خواند: « خب، ميدان جنگ است ديگر. ميدان جنگ، آدم ميزند؛ انتظار خوردن هم بايد داشته باشد. دشمن بيکار نيست، او هم ضربه ميزند. انسان بايد در اين عرصه وسيع بين‌المللي، خود را در ميدان جنگ مشاهده کند. بحث صلح و نوازش و اينها نيست. حتّي آنجائي هم که حرف نرم ميزنند، پشت حرف نرم، يک خنجر آخته‌اي وجود دارد که منتظر غفلتي هستند تا دسته در جگر طرف مقابلِ خودشان فرو کنند. لذا بايد بيدار بود، بايد هشيار بود.»(5)
گرت پورتر، نويسنده و محقق آمريکايي کتابي بي نظير با عنوان «بحران ساختگي: داستان ناگفته هراس از ايران هسته اي» به چاپ رسانده که در هفته هاي آتي از سوي انتشارات خبرگزاري فارس روانه بازار خواهد شد. شايد بتوان همه حرف هاي پورتر را در اين جملات خلاصه کرد: آمريکا مي داند شما ايراني ها دنبال سلاح هسته اي نيستيد؛ خودش اين دروغ را گفته است. لذا دنبال اين نباشيد که به او ثابت کنيد فعاليت هسته اي تان صلح آميز است. هدف آمريکا جلوگيري از پيشرفت ايران است.
پورتر راست مي گويد! اتهام ساخت سلاح هسته اي بهانه اي شده تا صنايع ريز و درشت ايران تحريم شود. صنايع «آلومينيوم» ما را نيز به بهانه کاربرد احتمالي آن در صنعت هسته اي تحريم مي کنند... اگر بتوانند، همان «سيم خاردار» را هم تحريم مي کنند.
سيد ياسر جبرائيلي